Cina Lawson

Tso Wikipedia

Cina Lawson nye Togo dunyahela, amesi nye Digitál Ganyawo kple Digitál Tɔtrɔ ƒe Dɔdzikpɔla tso ƒe 2010 me. Exɔ hehe le Sciences Po kple Harvard Yunivɛsiti, eye wòwɔ dɔ le telefonkadodowo ƒe dɔwɔƒea hafi woɖoe be wòanye subɔsubɔhakplɔla, afisi wòxɔ ŋgɔ le ɖoɖo geɖe siwo ku ɖe dijitaal zazã kple ICT ŋu le.

Exɔ dukɔwo dome kafukafu geɖe ɖe eƒe dɔa ta, siwo dometɔ aɖewoe nye Xexeame ƒe Ganyawo Ŋuti Takpekpe, tso Forbes kple Jeune Afrique gbɔ. Le ƒe 2019 me la, exɔ Harvard Kennedy Sukuvi Xoxowo ƒe Dudɔnunɔlawo ƒe Kafukafu, Afrika nyɔnu dunyahela gbãtɔ si ɖo esia gbɔ.

Hehenana kple gɔmedzedzewo[trɔ asi le eŋu | trɔ asi le etsoƒe ŋu]

Le ƒe 1996 me la, Cina Lawson wu suku nu (ganyawo kple ganyawo ƒe akpa aɖe) le Dunyahenyawo Ŋuti Nusrɔ̃ƒe si le Paris, France. Emegbe exɔ gaŋutinunya si wozãna tsɔ srɔ̃a nu deto ƒe ɖaseɖigbalẽ. Exɔ ŋutinya me ɖaseɖigbalẽ si nye master hã le Paris-Nanterre Yunivɛsiti. Emegbe eyi eƒe nusɔsrɔ̃ dzi le United States, afisi wòxɔ dukɔa ƒe ɖoɖowo ŋuti ɖaseɖigbalẽ le le John F. Kennedy Dziɖuɖu Suku.

Edze dɔ gɔme le Xexeame ƒe Gadzraɖoƒegã ƒe Kadodowo Kple Nyatakakamɔnu Dɔwɔƒe si le Washington. Afimae wòɖoa aɖaŋu na dziɖuɖuwo le nya vovovowo abe telefonkadodo ƒe ɖoɖowo, ɖoɖowo ƒe ɖɔɖɔɖowo kple ame ŋutɔ ƒe dɔwɔƒewo tsɔtsɔ yi teƒe bubuwo ene ŋu. Ewɔ dɔ hã abe aɖaŋuɖola ene na Alcatel-Lucent le Paris eye wòwɔ dɔ le asitsatsa ƒe ŋgɔyiyi dɔwɔƒe na Orange ƒuƒoƒoa (France Telecom North America) tso ƒe 2006 va ɖo ƒe 2010 me.

Dunyahehedɔ[trɔ asi le eŋu | trɔ asi le etsoƒe ŋu]

Le May 2010 me la, Togo ƒe Dukplɔlagã Gilbert Fossoun Houngbo tsɔ dɔdasiwo de asi nɛ, ƒe dijitaal ganyawo kple mɔ̃ɖaŋununya ƒe nu yeyewo dodo ɖe ŋgɔ3. Tso ɣemaɣi la, tɔtrɔwo va le subɔsubɔdɔa ƒe ŋkɔ ŋu, ke hã, wolée ɖe asi vaseɖe egbe.

Le eƒe dɔdasiwo te la, ewɔ akpa vevi aɖe le elektrɔnik dɔwɔƒewo ɖoɖo anyi me, ICT (nyatakaka kple kadodomɔnu) ƒe tsɔtsɔ de sukudede ƒe ɖoɖoa me, kple internet zazã ƒe nyonyome na Togo dukɔmeviwo10. Tso esime wòxɔ ɖoƒea la, asitelefon dzi internet ƒe gege ɖe eme ƒe agbɔsɔsɔme dzi ɖe edzi tso 1.23% le ƒe 2010 me va ɖo 74.04% le ƒe 2021 me. Edze ɖɔɖɔɖowo hã gɔme eye wòɖo se kple ɖoɖowo ƒe ɖoɖo aɖe anyi be wòana wòanɔ bɔbɔe ame ŋutɔ ƒe gadede kadodomɔnuwo me, abe alesi wòdze le ŋutinya me dɔwɔƒe si nye Togocom ƒe asidede ame ŋutɔ si me ene.

Digitál zazã ƒe ɖoɖo gbãtɔ siwo wowɔ ɖe sɔhɛ dɔwɔlawo ŋu dometɔ aɖewoe nye Togo Sɔhɛ Dɔwɔlawo ƒe Takpekpe, si wodze egɔme le ƒe 2013 me, kple taɖodzinu be “ana Togo sɔhɛ dɔwɔlawo nakpɔ nukpɔsusu kple mɔ̃ɖaŋununya ƒe aɖaŋu siwo hiã hena asitsanyawo toto vɛ le Togo”. Ƒe eve megbe, le ƒe 2015 me, be yeade dzi ƒo na sɔhɛwo be woaxɔ kɔmpiuta dzi dɔwɔɖoɖowo wɔwɔ ƒe aɖaŋu veviwo la, edze AppsTogo, 2015 gɔme. dukɔa ƒe dɔbiagbalẽviwo wɔwɔ ƒe hoʋiʋli13. Togo hã le Afrika Sewo ƒe Kwasiɖa me, eye woɖo Cina Lawson be wòanye wɔnaa takpɔla.

Le ƒe 2015 me la, Cina Lawson wɔ ɖoɖo be woaɖo fiber optic network si didi kilometa 250 ɖe Togo ƒe fiadu Lomé, 2015 me. be woana Internet si zɔna kabakaba na dukɔa ƒe xɔwo katã, siwo dome kɔdziwo kple yunivɛsitiwo hã le, eye Wifi Campus dɔa kplɔe ɖo le ƒe 2018 me, fiber optic network kple wifi hotspots be woatsɔ aƒo dukɔa ƒe yunivɛsiti sukuxɔwo kple kɔdzi siwo le Lomé kple Kara nu ƒu ɖe Internet si zɔna kabakaba ŋutɔ ŋu.

Se kple ɖoɖowɔɖi ƒe ɖoɖo[trɔ asi le eŋu | trɔ asi le etsoƒe ŋu]

Tso ƒe 2012 me la, exɔ ŋgɔ na ɖoɖo siwo ɖo gɔmeɖoanyi na dijitaal tɔtrɔ kple dɔwɔƒe siwo menye dziɖuɖu tɔ o ƒe gadede asi le Togo. Esiawo dometɔ aɖewoe nye Elektrɔnik Kadodowo Ŋuti Se si wowɔ le ƒe 2012 me, Elektrɔnik Asitsatsa Ŋuti Se si wowɔ le ƒe 2017 me, Internet Dzi Dedienɔnɔ Se le ƒe 201819 me, Ameŋunyatakakawo Takpɔkpɔ Se le ƒe 2019 me, Biometric Identification Law le ƒe 2020 me kple Sedede si ku ɖe Dziɖuɖu ƒe Fexexe na Dukɔmeviwo ƒe Digitization Ŋu.

ICT ƒe asitsatsa ƒe ɖɔɖɔɖowo[trɔ asi le eŋu | trɔ asi le etsoƒe ŋu]

Le June 2017 me la, be woate ŋu ana Internet zazã nanyo ɖe edzi eye woate ŋu akpɔe nyuie wu la, Lawson na Internet Dɔwɔƒe (ISP) ƒe mɔɖegbalẽ eve Teolis SA kple Vivendi Africa Togo Group (GVA Togo) le se nu. Aleae Teolis dze eƒe internet dɔwɔƒewo ƒe mɔɖegbalẽ xɔxɔ ɣleti enyi megbe la, edze eƒe dɔwɔƒe gbãtɔwo gɔme le Lomé 23 . Le mɔ ma ke nu, le November 2020 me la, telefondɔwɔƒe si nye Togocom, ɖe gbeƒãe be yewɔ yeƒe 5G asitsahabɔbɔa ŋudɔ le Togo ƒe anyigba dzi, ale be dukɔa nye gbãtɔ le Ɣetoɖoƒe Afrika ƒe nuto suea me eye wònye etɔ̃lia le anyigbagã la dzi, si do kadodo yeye sia si wotsɔ na amewo la kpɔ.

Le July 2017 me la, edze Togo ƒe telefonkadododɔwɔƒe si nɔa anyi ɖaa si nye ŋutinya me dɔwɔƒe si nye Togo Telecom kple eƒe asitelefon dzi alɔdzedɔwɔƒe si nye Togocel gbugbɔgaɖɔɖo gɔme. Ðoɖo yeye sia na tɔtrɔ gãwo va dɔwɔƒeawo ƒe ɖoɖo ememetɔ me eye wova ƒo ƒu, si nye Togocom ƒuƒoƒoa. Le ƒe 2018 me la, Cina Lawson ʋu Togocom na ame ŋutɔ ƒe gadede asi, si ɖo gbeɖiɖi si dzi woato atsɔ dukɔa ƒe dɔwɔƒewo ade asi na ame ŋutɔ le dɔwɔƒea Le November 2019 me la, Togo dziɖuɖua lɔ̃ ɖe Agou Holding ƒe ɖoɖo aɖe dzi be yeaxɔ Togocom ƒe akpa 51%, si na dɔwɔƒea ƒe asixɔxɔ nye dɔlar miliɔn 343. Agou Holding nye habɔbɔ si me Malagasytɔwo ƒe ƒuƒoƒo si nye Axian kple Afrika katã ƒe ame ŋutɔ ƒe gadede habɔbɔ si nye Emerging Capital Partners (ECP) le. Gomenɔla akpa gãtɔ yeyea ɖoe be yeade dɔlar miliɔn 214 le ƒe adre siwo gbɔna me atsɔ atrɔ asi le Togocom ƒe dɔwɔnawo ŋu. Le nyadzɔdzɔgbalẽ aɖe si wòɖe ɖe go le gbeƒãɖeɖea megbe me la, Cina Lawson gblɔ be dɔwɔwɔa “de dzesi nu vevi aɖe le dziɖuɖua ƒe dijitaal mɔfiameɖoɖoa me”.

COVID-19 ƒe dɔléle[trɔ asi le eŋu | trɔ asi le etsoƒe ŋu]